چذابه؛ از گذرگاه زائران تا دروازه نوین تجارت ایران و عراق
شهلا عموری، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی اهواز در یادداشت خود به تشریح موضعیت و ظرفیت گذرگاه چذابه پرداخته است.
مرز چذابه، سال‌ها در حافظه جمعی مردم خوزستان و ایران، به عنوان مسیر عشق و زیارت شناخته شده است؛ گذرگاهی که میلیون‌ها زائر از آن راهی کربلا می‌شوند و نشانی از پیوند عمیق فرهنگی دو ملت ایران و عراق دارد. با این حال، چذابه تنها در معنای مذهبی خلاصه نمی‌شود. این مرز ظرفیت آن را دارد که به یکی از دروازه‌های اصلی تجارت ایران با عراق و حتی سایر کشورهای منطقه تبدیل شود؛ مشروط بر آنکه برنامه‌ریزی منسجم، سرمایه‌گذاری هدفمند و اراده‌ای ملی برای توسعه آن شکل گیرد.
در جغرافیای اقتصادی ایران، خوزستان موقعیتی استراتژیک دارد. برخورداری از منابع انرژی، دسترسی به آب‌های آزاد از طریق اروند، و هم‌مرزی با دو استان مهم عراق، یعنی میسان و بصره، این استان را به نقطه‌ای کلیدی در مبادلات تجاری دو کشور بدل کرده است. با وجود این، بخش قابل‌توجهی از ظرفیت‌های مرز چذابه هنوز بالفعل نشده و زیرساخت‌های آن در سطحی نیست که پاسخگوی نیازهای فزاینده تجار و صادرکنندگان باشد.
نکته مهم اینجاست که چذابه در مقایسه با سایر گذرگاه‌های مرزی، مزیتی کم‌نظیر دارد: این مرز در کوتاه‌ترین فاصله زمینی با شهر العماره و مسیرهای ترانزیتی جنوب عراق قرار دارد. در واقع، چذابه می‌تواند در کنار شلمچه، نقش مکمل در صادرات کالاهای صنعتی، کشاورزی و ساختمانی ایران ایفا کند و بار ترافیکی سایر مرزها را کاهش دهد. اما این هدف زمانی محقق می‌شود که مسیرهای جاده‌ای، انبارهای گمرکی و پایانه‌های لجستیکی آن با استانداردهای بین‌المللی تطبیق یابد.
اتاق اهواز در سال‌های اخیر به‌طور مستمر موضوع چذابه را در جلسات ملی و استانی مطرح کرده و خواستار تدوین برنامه جامع توسعه این مرز شده است. نگاه ما این است که چذابه باید به «کریدور تجاری جنوب غرب کشور» ارتقا یابد؛ جایی که هم صادرات و واردات در آن جریان دارد، هم گردشگری زیارتی و درمانی رونق می‌گیرد، و هم فرصت‌های تازه‌ای برای سرمایه‌گذاری در صنایع کوچک و خدمات مرزی ایجاد می‌شود.
برای تحقق چنین چشم‌اندازی، هماهنگی میان نهادهای مختلف ضروری است. توسعه چذابه نباید صرفاً در چارچوب یک استان یا یک دستگاه دیده شود. لازم است وزارت راه و شهرسازی، گمرک ایران، سازمان سرمایه‌گذاری، و استانداری خوزستان در قالب یک کارگروه دائمی، برنامه‌ای مشترک برای تجهیز و نوسازی این مرز تدوین کنند. از سوی دیگر، همکاری با طرف عراقی و ایجاد «منطقه مشترک لجستیکی» در دو سوی مرز، می‌تواند تحولی بنیادین در سرعت و حجم مبادلات ایجاد کند.
در شرایطی که ایران به دنبال افزایش صادرات غیرنفتی است، مرزهایی مانند چذابه نقشی فراتر از یک مسیر تردد دارند. این گذرگاه‌ها به معنای واقعی، حلقه‌های اتصال زنجیره تولید داخلی با بازارهای منطقه‌ای‌اند. امروز، بسیاری از محصولات صنعتی و کشاورزی خوزستان می‌توانند از طریق چذابه به بازارهای عراق و سوریه صادر شوند. اما تحقق این هدف نیازمند سرمایه‌گذاری در تأسیسات سردخانه‌ای، پایانه‌های بارگیری، و خدمات بانکی بین‌المللی است؛ اقداماتی که حضور فعال بخش خصوصی را می‌طلبد.
در کنار مزایای اقتصادی، توسعه مرز چذابه پیامدهای اجتماعی و امنیتی مثبتی نیز دارد. رونق این منطقه به ایجاد اشتغال در شهرستان‌های دشت آزادگان و هویزه، تثبیت جمعیت محلی و افزایش درآمد خانوارها منجر می‌شود. در واقع، فعال‌سازی چذابه یعنی احیای اقتصاد مرز و کاهش تمرکز فعالیت‌های تجاری در کلان‌شهرها.
چذابه امروز در آستانه یک تغییر تاریخی قرار دارد؛ گذر از نقش سنتی به جایگاه راهبردی در تجارت بین‌الملل. اتاق بازرگانی اهواز بر این باور است که اگر زیرساخت‌های لازم فراهم شود، این مرز می‌تواند تا چند سال آینده به یکی از پنج گذرگاه اصلی صادرات ایران به عراق تبدیل شود. تحقق این هدف نه تنها به نفع استان خوزستان، بلکه در راستای منافع ملی کشور خواهد بود.
اکنون زمان آن رسیده که تصمیم‌گیران کشور، چذابه را نه فقط در موسم اربعین، بلکه در تمام طول سال به‌عنوان فرصتی برای توسعه پایدار ببینند. آینده تجارت ایران و عراق از همین مسیرهای خاکی و مردمی آغاز می‌شود؛ جایی که فرهنگ، اعتماد و اقتصاد در کنار هم مسیر رشد را می‌سازند.
