چغاميش شهري از دوران پيش از اختراع خط است و قدمت آن به حدود 50 قرن پيش از ميلاد مي رسد.
چغاميش را بايد نخستين مرکز در ايران دانست که خط و کتاب، اول بار در آنجا ظاهر شده است.
این تپه های ارزشمند که گنجینه تمدن های بسیار است به شماره 487 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند.
اما قدیمی‌ترین سند حاضر از دریانوردی ایرانیان سندی است از گل پخته که در حفاری‌های ناحیه چغامیش دزفول به دست آمده و نشان می دهد این گویچه
مربوط به دوران قبل از پیدایش خط باشد.این گوی گلی از اکتشافات دو استاد معتبر باستان شناسی یعنی پروفسور “دولوگارز” از دانشگاه شرقی دانشگاه شیکاگو وپروفسور “کانتور” استاد بخش زبان‌های خاور نزدیک دانشگاه کالیفرنیا است.
قديمي ترين سند از تاريخ موسيقي ايران ( و موسيقي جهان ) كه تا كنون به دست آمده مربوط به هزاره چهارم قبل از ميلاد است كه تاريخ موسيقي ايران را به پنج هزار سال قبل مي رساند.
مهري كه در چغاميشِ دزفول كشف شده حاوي صحنه اي از اجراي موسيـقي در اين دوره تاريـخي اسـت.
باستان شناسان امريكاي كاوشهاي خود را در تپه های چغامیش به سرپرستي پروفسور دلو گاز و خانم دكتر ” هلن كانتر ” از اساتید دانشگاه شيكاگو دانشگاه اغاز نمودند.
انان توانستند در طول کاوش خود در سالهاي 1961تا 1976 موفق شدند اثار و اشياء ارزنده و توده هاي عظيمي از سفال دورهء پيدايش خط در تپهء چغاميش را کشف نمایند.
چُغاميش يكي از مراكز مهم آغاز كتابت و شهرنشيني در ايران به شمار مي رود و تعداد زيادي الواح گِلي ( شمارشي ) و قطعات و ظروف و كاسه هاي سفالي مشهور به ” لبه واريخته ” كه از سفالينه هاي شاخص دوره آغاز كتابت است ، از اين تپه بدست آمده است.
به دنبال كاوش هاي باستان شناسان خارجي در منطقه چُغاميش دزفول مُهري استوانه اي شكل كشف شد كه در نوع خود بي نظير بود .
اين مُهر كه متعلق به هزاره ي چهارم قبل از ميلاد است ، كُهن ترين اركستر جهان را نشان مي دهد.
