علی‌ابن مهزیار اهوازی (دورقی / اهوازی)، (سده سوم هـ. ق)، از فقها، محدثان و دانشمندان معروف شیعه و از اصحاب علی بن موسی الرضا،محمد بن علی التقی، علی بن محمد النقی، و حسن بن علی العسکری بوده و احکام دینی را نزد آن‌ها فراگرفته و در برخی از مناطق، به‌ویژه در اهواز به عنوان نماینده او بوده‌است.

شیخ طوسی در رجال او را از یاران علی بن موسی الرضا می‌داند و می‌گوید: دانشمندی موثق و دارای اعتقادی درست بود و از یاران پیشوای نهم و دهم شیعیان نیز محسوب می‌شود.و در «فهرست» می‌نویسد: «علی بن مهزیار اهوازی رحمت‌الله علیه دانشمندی جلیل القدر، دارای روایات فراوان و ثقه است.

اوراست سی و سه کتاب، مانند کتب حسین بن سعید با زیادت کتاب حروف القرآن، کتاب الانبیاء، کتاب البشارات.علی علم فقه و شناخت احکام دینی را آموخت، و از علی بن موسی الرضا و محمد بن علی التقی روایت کرده‌است و از اصحاب خاص محمد بن علی التقی بشمار می‌رفت، و از جانب حضرت وکالت داشت. بدین گونه در نزد آن حضرت مقامی بس بزرگ یافت، و نیز از اصحاب علی بن محمد النقی هم بود، و در بعضی از نواحی وکیل علی بن محمد النقی بود.

 

راجع به او توقیعاتی مشتمل بر خوبی‌های وی از جانب محمد بن علی التقی و علی بن محمد النقی خطاب به شیعیان صادر شده‌است. او در نقل روایاتش موثق بود. هیچ دانشمندی از وی نکوهش نکرده‌است. اعتقادی درست داشت، و کتاب‌های مشهوری تصنیف نموده‌است.

 

براساس برخی روایات وی در زمان حسن بن علی العسکری درگذشته‌است. بنابر روایات تاریخی هنگامی که مأمون خلیفه عباسی دستور داد تا علی بن موسی الرضا به عنوان ولیعهد او از مدینه عازم خراسان شود علی بن موسی الرضا در مسیر حرکت خود در روز شانزدهم صفر سال ۲۰۱ هـ. ق وارد اهواز شد و چند روزی در این شهر توقف نمود. بعداً در محل اقامت امام مسجدی به نام مسجدالرضا بنا گردید که علی‌ابن مهزیار وصیت کرد پس از مرگ او را در مسجد مذکور دفن کنند.

در قسمت غربی بقعه وی و پیوسته به مقبره سالنی وجود دارد که احتمالاً همان مسجدی است که به آن اشاره شد.او از سوی علی بن موسی الرضا جانشین «عبدالله بن جندب»، وکیل امام جعفر بن محمد الصادق و امام موسی بن جعفر الکاظم شد وتوقیعاتی از جانب امام محمد بن علی التقی و امام علی بن محمد النقی به او رسید.

 

دانش

مهزیار اهوازی از مفسران قرن سوم هجری است و بیش از سی کتاب و رساله در زمینه‌های مختلف معارف اسلامی دارد.نام وی در اسناد حدود ۴۳۷ روایت آمده‌است. نجاشی از مناظره ابن مهزیار با علی بن اسباط که فطحی مذهب بوده، سخن به میان آورده‌است که سرانجام آن دو مسائل مورد بحث خود را پیش محمد تقی بردند که این امر، با بازگشت علی بن اسباط از عقیده باطل خود، خاتمه یافت. عبارات ستایش آمیزی از امام محمد تقی درباره او باقی مانده است از جمله اینکه جواد درباره او گفته است، که هیچکس را مانند او نیافته است.

آثار

تعداد آثار مهزیار اهوازی را 33 ذکر می کنند. تفسیر و حروف القرآن با موضوع قرآن از جمله آثار اوست.وی در تاریخ نیز کتاب‌هایی دربارهٔ زندگینامهٔ پیامبران تألیف کرده‌است. سید بن طاووس از کتاب ملاحم وی نیز یاد می‌کند.

بیشتر کتاب‌های علی بن مهزیار اهوازی فقهی است. وی مقالاتی در اشربه، بازرگانی و پیشه‌وری داشته کتاب الوضوء، کتاب الصلاة، کتاب الزکاة، کتاب الصوم، کتاب الحج، کتاب الطلاق، کتاب الحدود، کتاب الدیات، کتاب التفسیر، کتاب الفضائل، کتاب العتق و التدبیر، کتاب التجارات و الاجارات، کتاب المکاسب به رشته تحریر درآورده بود.

کتاب المثالب، کتاب الدعاء، کتاب التجمل و المروة و کتاب المزار از دیگر آثار وی است.

زندگی خانوادگی

پدر وی به نام مهزیار، مسیحی بود که اسلام آورد سپس در یکی از روستاهای اهواز سکنی گزید. علی بن مهزیار نیز همراه پدرش، در همان دوران نوجوانی به دین اسلام گروید.

نجاشی در رجال خود از وی این چنین یاد می‌کند: «ابوالحسن علی بن مهزیار اهوازی او از مردم دورق بود، و از موالی است. پدرش نصرانی بود و اسلام آورد؛ و گفته‌اند که علی نیز در صغر سن نصرانی بود ولی بعد مسلمان شد، و خدا با شناخت اسلام و مذهب تشیع بر وی منت نهاد. برخی معتقدند که وی اهل هندیجان است. در دوره‌های گذشته «هندیجان» از شهرهای دورق قدیم یا شادگان امروزی - محسوب می‌شد.

 

استادان

محمد بن ابی عمیر

احمد بن اسحاق ابهری

احمد بن محمد بن ابی نصر

حسن بن علی بن فضال

حسن بن محبوب

حسین بن سعید اهوازی

حماد بن عیسی

صفوان بن یحیی

عبدالله بن یحیی

محمد بن اسماعیل بن بزیع

محمد بن حسن قمی

سید ابوالقاسم خویی استادان و کسانی که وی از آنان روایت نقل کرده را بیش از پنجاه نفر ذکر کرده‌است.

 

شاگردان

ابوالقاسم خوئی در کتاب رجالی خویش نام بیش از بیست نفر از شاگردان علی بن مهزیار اهوازی را ذکر کرده‌است. از آن جمله احمد بن محمد بن خالد برقی، ابراهیم بن هاشم قمی هستند.

موقعیت مکانی(کلیک کنید)