بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهد تورم نقطه‌ای ریالی کالاهای صادراتی و وارداتی در فصل تابستان نسبت به فصل بهار با کاهش همراه بوده؛ به‌نحوی‌که این کاهش تورم در کالاهای وارداتی حدود ۵/ ۲۰درصد و در کالاهای صادراتی به میزان ۴/ ۳۲درصد برآورد شده است. در ارتباط با تورم دلاری نیز کالاهای وارداتی کاهش و در کالاهای صادراتی با افزایش روبه‌رو بوده‌اند که میزان این افزایش در حدود ۱۰درصد بوده است. بعد از کاهش ۱/ ۱۴واحد درصدی تورم پیش‌نگر در تابستان، دومین نشانه تورم مصرف‌کننده در دومین فصل سال جاری بررسی شد. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که اتخاذ سیاست‌های مناسب در سه حوزه پولی، ارزی و تجاری در کاهش تب تورم مصرف‌کننده موثر است و برای تایید تداوم این روند باید منتظر آمارهای پاییز بود.
چیستی شاخص قیمت کالاهای وارداتی و صادراتی
مرکز آمار در گزارشی به بررسی شاخص قیمت کالاهای وارداتی و صادراتی در فصل تابستان ۱۴۰۰پرداخت. قیمت کالاهای وارداتی یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر میزان مبادلات خارجی کشورها است. این شاخص یکی از عوامل تعیین‌کننده رابطه مبادله بوده و تغییرات آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادبیات اقتصادی رابطه مبادله به رابطه میان قیمت کالاهای صادراتی و قیمت کالاهای وارداتی گفته می‌شود که می‌توان آن را از تقسیم شاخص بهای کالاهای صادراتی به شاخص بهای کالاهای وارداتی به‌دست آورد. بهبود این رابطه نشان می‌دهد با مقدار معینی صادرات می‌توان به کالاهای وارداتی بیشتری دست یافت و به این ترتیب سطح زندگی مردم را ارتقا داد. به عبارت دیگر می‌توان گفت منظور از بهبود رابطه مبادله، افزایش قیمت کالاهای صادراتی به نسبتی بیش از افزایش کالاهای وارداتی است. در نتیجه بهبود یا افزایش رابطه مبادله موجب بهبود تراز پرداخت‌های کشور می‌شود. مورد دیگر اینکه در طرح شاخص قیمت کالاهای وارداتی و صادراتی از کلیه کدهای تعرفه وارداتی و صادراتی کشور سال ٩٥ (سال پایه) استفاده می‌شود. روش جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از آمارهای ثبتی گمرک نیز سیستم طبقه‌بندی نظام هماهنگ‌شده توصیف و کدگذاری (HS) است. نتایج حاصل از این طرح در سطح کل کشور و برای ٢٠ گروه اصلی طبقه‌بندی HS به تفکیک دلاری و ریالی بیان شده است. نکته دیگر اینکه برای محاسبه شاخص فصل بهار ۱۴۰۰ از داده‌های مقدماتی گمرک جمهوری اسلامی استفاده شده است. از این‌رو نتایج اعلام‌شده به‌صورت مقدماتی بوده و استفاده از آنها باید با ملاحظه انجام شود.
مفهوم کد تعرفه
کد تعرفه یا همان کد HS، یک کد بین‌المللی ۸رقمی منحصر به فرد در بین تمام کشورها طبق سیستم نمانکلاتور است که تمام کالاها را با توجه به مشخصات دقیق طبقه‌بندی می‌کند و ۲۱ قسمت (دو عدد اول)، ۹۹فصل (دو عدد دوم) و دو عدد بعدی شماره اصلی و دو عدد آخر شماره فرعی است. در بازرگانی بین‌المللی تمام کالاهای تجاری طبق یک استاندارد هماهنگ جهانی دسته‌بندی شده است و در کتاب مقررات صادرات و واردات ایران نیز کالاها در ۲۱ قسمت و ۹۸ فصل در فرمت دو‌رقمی تا هشت‌رقمی کدگذاری و به‌طور سالانه منتشر می‌شود و در دسترس عموم قرار می‌گیرد. هر کالا یک کد (شماره تعرفه) هشت‌رقمی استاندارد دارد و در تمام سازمان‌ها از جمله سازمان امور مالیاتی کشور، سازمان توسعه تجارت، وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌طور یکسان مورد استفاده قرار می‌گیرد که گویای مشخصات کالا است.
کاهش تورم کالاهای وارداتی
شاخص مهمی که در این گزارش به آن اشاره شده، تورم نقطه‌ای است. در بخش نخست به تورم نقطه‌ای کالاهای وارداتی پرداخته شده است. بررسی گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد تغییرات شاخص قیمت کالاهای وارداتی مبتنی بر داده‌های ریالی در تابستان نسبت به فصل مشابه سال قبل معادل ۴/ ۴۸۵درصد بوده که در مقایسه با تورم نقطه به نقطه بهار (۹/ ۵۰۵ درصد) حدود ۵/ ۲۰ واحد درصد کاهش داشته است. همچنین تغییرات شاخص قیمت کالاهای وارداتی مبتنی بر داده‌های دلاری در فصل مذکور نسبت به فصل مشابه سال قبل برابر ۱/ ۵۲درصد بوده که در مقایسه با تورم نقطه به نقطه فصل قبل (برابر با ۶/ ۵۸درصد) حدود ۵/ ۶واحد درصد کاهش داشته است. دیگر اینکه در گروه‌های اصلی طبقه‌بندی مربوط به گروهHS کمترین نرخ تورم نقطه‌ای در بخش ریالی مربوط به گروه «چوب و اشیاء چوبی » (۹/ ۴درصد) و بیشترین نرخ مربوط به گروه «آلات و دستگاه‌هاى اپتیک، عکاسى، سینماتوگرافى» (۷۶۴درصد) بوده است. همچنین بیشترین کاهش مربوط به گروه «پوست خام، چرم، پوست‌هاى نرم و اشیای ساخته‌شده از این مواد» (منفی ۴/ ۵درصد) است.
افت تورم کالاهای صادراتی
در بخش دیگر گزارش به تورم نقطه‌ای کالاهای صادراتی پرداخته شده است. بنا بر آمارهای رسمی در فصل تابستان، تورم کالاهای صادراتی مبتنی بر داده‌های ریالی نسبت به فصل مشابه سال قبل معادل ۶/ ۱۶۰درصد بوده که در مقایسه با تورم نقطه به نقطه بهار (معادل ۱/ ۱۹۳درصد) به میزان ۴/ ۳۲واحد درصد کاهش داشته است. همچنین تغییرات شاخص قیمت کالاهای صادراتی مبتنی بر داده‌های دلاری نسبت به فصل مشابه سال قبل به میزان ۱۴درصد برآورد شده که در مقایسه با تورم نقطه‌ای بهار (به میزان ۷/ ۱۲درصد) معادل ۳/ ۱واحد درصد افزایش داشته است. مورد دیگر در این خصوص اینکه در گروه‌های اصلی طبقه‌بندی HS نیز کمترین نرخ تورم نقطه به نقطه در بخش ریالی مربوط به گروه «پوست خام، چرم، پوست‌های نرم» (به میزان ۱/ ۳۲درصد) و بیشترین نرخ مربوط به گروه «آلات و دستگاه‌های اپتیک، عکاسی، سینماتوگرافی» (۵/ ۶۷۴ درصد) است.
تحلیل سیاستی
تحلیل آمارهای رسمی نشان می‌دهد که تورم نقطه‌ای ریالی کالاهای صادراتی و وارداتی در فصل تابستان نسبت به فصل بهار با کاهش روبه‌رو بوده؛ به نحوی که این کاهش تورم در کالاهای وارداتی حدود ۵/ ۲۰درصد و در کالاهای صادراتی به میزان ۴/ ۳۲درصد بوده است. این موضوع به معنای بدتر شدن رابطه مبادله است. پیش‌تر «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی با نام «کاهش تب تورم پیش‌نگر» به این موضوع پرداخته بود که نرخ تورم تولیدکننده که از آن به‌عنوان تورم پیش‌نگر یاد می‌شود، در فصل تابستان نسبت به بهار با کاهشی به میزان ۱/ ۱۴واحد درصدی روبه‌رو بوده است. اهمیت این شاخص به آن دلیل است که تغییرات آن با یک وقفه بر تورم مصرف‌کننده منتقل می‌شود. کارشناسان اقتصادی علت چنین موضوعی را به «شرایط باثبات قیمت خرید واحدهای صنعتی» و نیز «تنظیم سیاست‌های پولی با انتشار اوراق بهادار دولتی» نسبت می‌دهند. همچنین بر این باورند که تایید تداوم چنین روند کاهشی پس از انتشار آمارهای پاییز میسر خواهد شد. بنابراین می‌توان بیان کرد که ۲ نشانه برای تایید گزاره کاهش تورم مصرف‌کننده در فصل تابستان وجود دارد؛ اولین نشانه «کاهش تب تورم پیش‌نگر» و مورد دیگر «افت تورم (ریالی) کالاهای صادراتی و وارداتی» در ماه مذکور است.
