فشار بالای تقاضا به برخی از صنایع در کنار کاهش شدید تولید در بخش‌هایی از زنجیره تامین صنعتی جهان، دو نشانه کرونایی صنعت در سال ۲۰۲۰ بود که درس‌های بسیاری برای بنگاه‌ها داشت. این وضعیت غیرمنتظره که درآمد و هزینه بسیاری از صنایع و بنگاه‌ها را تحت تاثیر قرار داد، ممکن است دوباره تکرار شود. همین ترس، ضرورت بازنگری در شیوه‌های تولید کارخانه‌ای را برای پرهیز از غافلگیر شدن توسط یک پاندمی دیگر جدی کرده است. از آنجا که تاثیر پاندمی بر تولید صنعتی مخرب بود، طراحی استراتژی درست برای پرهیز از تکرار این وضعیت در دستور کار بسیاری از صنایع است.
راهنمای صنعتی فرار از بحران‌ها
موسسه «دیلویت» (Deloitte) با بررسی وضعیت صنایع مختلف در دوره پاندمی، ضمن اشاره به چهار چالش بزرگ صنایع کارخانه‌ای، راز دوام بنگاه‌های صنعتی در این دوره را «چابکی» عنوان کرد. در عین حال دیلویت تاکید کرده برای ساخت سپری محکم مقابل یک پاندمی مجدد، صنایع باید روی «توسعه تنوع در زنجیره تامین جهانی»، «استمرار سرمایه‌گذاری در ظرفیت‌های دیجیتال» و «چابکی در شیوه تولید» متمرکز شوند. مفهوم چابکی که یادآور چارچوبی سازمانی است، بنگاه را به شکلی تنظیم می‌کند که در صورت وقوع اتفاقات غیرمترقبه یا شرایط غیرقابل پیش‌بینی، امکان ادامه تولید و حفظ سطح بهینه درآمد و هزینه برای بنگاه ممکن باشد.
گزارشی که معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران بر مبنای پژوهش موسسه دیلویت تهیه کرده نشان می‌دهد برای رفع مجموعه مشکلات صنایع مختلف در دوره پاندمی، چهار دسته راهکار پیشنهاد شده است. این راهکارها بر «اهمیت رفع چالش‌های پیش‌بینی شده در هدایت اختلال»، «پشتیبانی همزاد دیجیتال از سطوح جدید انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری» (همزاد دیجیتال: (Twins Digital) نسخه‌های مجازی دستگاه‌های فیزیکی هستند که دانشمندان داده و متخصصان فناوری اطلاعات می‌توانند از آنها برای اجرای شبیه‌سازی قبل از ساخت و استقرار دستگاه‌های واقعی استفاده کنند.)، «گسترش گزینه‌های پیش‌روی تولیدکنندگان به‌منظور کاهش احتمال مواجهه ناگهانی با اختلالات زنجیره تامین» و «نیاز به چابکی بیشتر نیروی کار به‌دلیل اختلال ایجادشده» تاکید می‌کنند.
این گزارش که برگرفته از نظرسنجی از بیش از ۳۵۰ نفر از مدیران و دیگر تولیدکنندگان برتر آمریکا در صنایع «مواد شیمیایی و مواد خاص»، «مهندسی و ساخت و ساز»، «محصولات صنعتی»، «نفت و گاز و برق و آب» و «خدمات رفاهی» بوده، نتایجی را درخصوص ارزیابی چالش‌های بنگاه‌های صنعتی و نحوه برخورد آنها با این چالش‌ها در پی داشته است که می‌تواند به ایجاد سازوکاری مناسب در صورت وقوع دوباره یک پاندمی کمک کند. محتوای این گزارش نشان می‌دهد صنعت برای تاب‌آوری مقابل اتفاقات غیرمنتظره باید بتواند خیلی سریع مسیرهای تازه‌ای را در پیش گیرد. ورود به این مسیرهای تازه مستقیما به ظرفیت دیجیتال شرکت‌ها وابسته است. شرکت‌هایی که این ظرفیت را ایجاد نکنند چابک نبوده و سریعا از اتفاقات غیرمنتظره تاثیر می‌پذیرند.
اثر ظرفیت دیجیتالی چیست؟
ظرفیت دیجیتالی به وضعیتی در بنگاه اطلاق می‌شود که قابلیت تغییر سریع و هوشمند در نحوه تولید و سازماندهی بنگاه را افزایش می‌دهد. بنگاه‌هایی که نوسان در تقاضا را تجربه کرده‌اند، باید ظرفیت دیجیتالی خود را در محیط تولید افزایش دهند تا آمادگی لازم را برای اختلال‌های غیرقابل پیش‌بینی بعدی کسب کنند. نتایج نظرسنجی دیلویت نشان می‌دهد ۷۶ درصد از مدیران تولید، قصد دارند سرمایه‌گذاری در زمینه دیجیتال را افزایش دهند.
چرایی این موضوع در بررسی دیلویت از صنایع مختلف قابل لمس است. گزارش دیلویت نشان می‌دهد در بسیاری از صنایع، بنگاه‌ها تجربه توقف اجباری کار یا اختلال مداوم در تامین را داشته‌اند. در عین حال، کاهش نرخ بهره‌برداری از ظرفیت کارخانه و اختلال در بهره‌وری برای برخی از تولیدکنندگان گزارش شده است. الزام بنگاه‌ها به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، امکان‌پذیری ارتقای بهره‌وری و تولید را در دوره پاندمی سخت کرده است. این وضعیت همچنین دست بنگاه را برای هماهنگ شدن با نیازهای تازه مشتریان در عصر پاندمی بسته است.
دیلویت پیشنهاد کرده به فراخور این وضعیت، سرمایه‌گذاری دیجیتال در زمینه‌هایی از جمله افزودن حسگرها و ماشین‌آلات به خطوط تولید برای پیش‌بینی، پیشگیری و حتی رفع مشکلات قبل از همه‌گیری لازم است. ضمنا نصب سیستم‌های پردازش تصویر به همراه تجزیه و تحلیل داده‌ها برای بهبود کیفیت محصولات یا قطعات مورد دیگری است که باید در دستور کار بنگاه‌ها قرار گیرد.
دیلویت با نظرسنجی از مدیران ۳۵۰ بنگاه مختلف متوجه شده صنایع به این فکر می‌کنند که با ایجاد بسترهای دیجیتال، امکان بازآفرینی یک محصول یا شبیه‌سازی عملکرد آن در دنیای واقعی را بدون نیاز به «خم کردن فلز» یا انجام اقدامات فیزیکی دیگر مهیا سازند. کاری که توسعه محصول را به شدت تسریع می‌کند. این مسیر که به کاهش چشمگیر زمان و هزینه توسعه محصول منجر می‌شود، بهره‌وری بیشتر را برای بنگاه‌های دارای ظرفیت دیجیتال دسترس‌پذیر می‌کند. دیلویت تاکید می‌کند آماده‌سازی تولیدکنندگان برای مواجهه با رویدادهای مخرب آینده مهم‌ترین اقدامی است که باید در دستور کار بنگاه‌ها و صنایع مختلف قرار گیرد. پیشنهاد یک سوم از مدیران صنعتی که به دیلویت پاسخ داده‌اند، کالیبراسیون مجدد زنجیره تامین با حرکت به سمت مدلی منطقه‌ای است. این موضوع مفهوم مشخصی دارد.
از دیوار چین عبور کنید
دیلویت، به تولیدکنندگان بزرگ پیشنهاد کرده زنجیره تامین خود را متنوع سازند. از آنجا که بحران پاندمی از این کشور شروع شد، و چین یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان جهان صنعتی است، ضرورت دارد بخشی از زنجیره تامین کنونی صنعت به بخش‌های دیگری از جهان منتقل شود. در عین حال کاهش وابستگی برخی از تولیدکنندگان به چین به‌دلیل عدم اطمینان در تداوم تجارت در کنار اختلالات ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ ضرورت توجه به بازمهندسی زنجیره تامین جهانی را جدی ساخته است. تایوان، ژاپن و هند از جمله جایگزین‌های چین برای بازمهندسی زنجیره تامین هستند. پیش‌تر هم آمریکایی‌ها از مکزیک به عنوان یک نقطه ایده‌آل برای جایگزینی با چین یاد کرده بودند.
همچنین ارزیابی اجباری محدودیت‌های عرضه توسط تولیدکنندگان و ایجاد چابکی در زنجیره‌های تامین توسط آنها دیگر موضوعی است که برای غلبه بر بحران‌های غیرمنتظره بعدی باید به آن توجه شود.
دیلویت تاکید کرده عدم انعطاف‌پذیری و چابکی برخی تولیدکنندگان در تامین منابع، تولید و توزیع شبکه یکی از زمینه‌های مهم زمین‌گیر شدن صنایع در دوره پاندمی بوده که نباید دوباره تکرار شود.
استفاده از قابلیت‌های دیجیتالی برای افزایش امکان مشاهده و انعطاف‌پذیری در سراسر شبکه تامین جهانی دیگر پیشنهاد دیلویت است که باید محور کار قرار گیرد تا مشکلات پیشین تکرار نشود.
جزئیات بیشتر از بسته پیشنهادی
هرکدام از صنایع بسته به میزان تاثیر منفی همه‌گیری بر واحدهای فعال، به برنامه‌ریزی متفاوتی نیاز دارند. برخی ممکن است به بازسازی جریانات درآمدی از دست رفته اقدام کنند و برخی دیگر به کالیبراسیون مجدد شبکه‌های تامین با هدف تامین تقاضاهای بازارهای گوناگون بپردازند. تعهد به اعمال چابکی در عملیات تولید از مهم‌ترین اقداماتی است که باید در راس برنامه اقدامات واحدهای صنعتی قرار گیرد. همچنین، استمرار سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های دیجیتالی در شبکه تولید و تامین به‌منظور مقابله با اختلالات ناشی از همه‌گیری و ایجاد تاب‌آوری، توان بنگاه‌های صنعتی را برای رونق‌بخشی به تولید تقویت خواهد کرد. بنگاه‌های صنعتی باید نسبت به شناسایی و به‌کارگیری راه‌هایی برای رفع چالش‌های اختصاصی ناشی از بروز همه‌گیری از جمله نوسانات تقاضای نهایی که بالا و پایین می‌شود، اقدام کنند. تسخیر داده‌های صنعت ساخت جهان و «تجزیه و تحلیل» آنها، مهم‌ترین ابزار برای شناسایی نقاط شکست و فرصت‌های پیشرو خواهد بود.
توجه دقیق به چگونگی تاثیر همزاد دیجیتال محصولات، فرآیندها و محیط تولید که بر تحرک‌بخشی به تولید از طریق تخریب وضعیت آتی که در شرف وقوع است، باید از دیگر اجزای برنامه کاری واحدهای صنعتی باشد که در دستور کار قرار می‌گیرد. در نهایت اینکه از نیروی کار باید به شکل بهتری استفاده شود، ضمن اینکه ظرفیت افراد با آموزش و ارتقای مهارت برای کار در فضاهای جدید و سیستم‌های هوشمند ارتقا یابد.
