در جدیدترین تحلیل اتاق بازرگانی ایران به رقابت ژاپن با چین به دنبال نفوذ چشم‌گیر چین در میان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس پرداخته شده و به وضعیت کشورهای خاورمیانه در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نیز پرداخته شده است.
اتاق بازرگانی ایران در شصت و هشتمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه کرده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی را در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرار داده است.
یکی از مهم‌ترین نکات این گزارش که در بخش تحولات جهانی مورد توجه قرار گرفته رقابت ژاپن و چین است. بر این اساس نفوذ چشم‌گیر چین در میان کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سبب شده تا منافع ژاپن، به عنوان متحد قدرتمند کشورهای غربی در خطر قرار گیرد؛ از این رو، در مقابله با چین و در رقابت با خریداران نفت و نیز با هدف تأمین امنیت انرژی، اقبال ژاپن به همکاری با کشورهای نفتی و تلاش برای انعقاد توافقنامه‌های متعدد در حوزه انرژی با آن‌ها به وضوح افزایش یافته است. پیوستن بریتانیا به توافق ترانس پاسیفیک، که به مقابله با نفوذ پکن در منطقه هند و اقیانوس آرام شهره است، نیز در همین راستا تحلیل می‌شود.
از سوی دیگر ادامه‌دار شدن جنگ روسیه و اوکراین، در شرایطی که به دلیل تحریم، امکان استقراض از خارج نیز عملاً وجود ندارد، سبب افزایش میزان بدهی‌های داخلی روسیه و به صدا درآمدن زنگ خطر برای چشم‌انداز اقتصادی این کشور شده است.
امارات، رکورددار جذب سرمایه خارجی
در بخش دیگری از این پژوهش به تحولات منطقه اشاره شده است. بر این اساس امارات توانسته رکورد جدیدی را در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۲۲ ثبت کرده و علی‌رغم کاهش ۱۲ درصدی حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان، رتبه دوم را در این حوزه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کسب کند.
این پژوهش علت توفیق امارات در سال‌های اخیر را به سیاست‌گذاری‌های نظام‌مند اقتصادی نسبت داده که از جمله آن می‌توان به ایجاد وزارت‌خانه سرمایه‌گذاری با هدف ارتقای بستر سرمایه‌گذاری ملی و بهبود رقابت‌پذیری و تلاش برای عبور از وابستگی به نفت به سمت افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره کرد. با همین چشم‌انداز، امارات توسعه استفاده از خودروهای الکتریکی را هم در دستور کار قرار داده که در نتیجه این سیاست، منفعتی هم نصیب چین شده و فروش خودروهای چینی به طور کلی و خودروهای برقی چینی به طور خاص، در امارات روند صعودی به خود گرفته است.
ایران رتبه نهم جذب سرمایه خارجی در منطقه
بر این اساس در سال ۲۰۲۲ در حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا ۱۰ کشور بیشترین حجم سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کرده‌اند. از میان این ۱۰ کشور، امارات با جذب ۲۲.۷ میلیارد دلار در رتبه دوم، ترکیه با جذب بیش از ۱۲.۸ میلیارد دلار در رتبه سوم، مصر با جذب ۱۱.۴ میلیارد دلار در رتبه چهارم، عربستان صعودی با جذب ۷.۸ میلیارد دلار در پنجم، عمان با جذب ۳.۷ میلیارد دلار در رتبه ششم، مراکش با جذب بیش از دو میلیارد دلار در رتبه هفتم، بحرین با جذب ۱.۹ میلیارد دلار در رتبه هشتم، ایران با جذب ۱.۵ میلیارد دلار در رتبه نهم و اردن با جذب ۱.۳ میلیارد دلار در رتبه دهم قرار گرفته است.
گفتنی است که ایالات متحده و چین برای دو سال متوالی در رتبه اول و دوم جذاب‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاری خارجی در دنیا قرار گرفته‌اند و در سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۲۸۵ و ۱۸۹ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده‌اند. در همین زمان سنگاپور و هنگ کنگ با جذب ۱۴۱ و ۱۱۸ میلیارد دلار سرمایه خارجی در رتبه سوم و چهارم قرار دارند.
همچنین گزارش اتاق ایران در ادامه به وضعیت کویت پرداخته که در آغاز راه ایجاد یک صندوق ثروت برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و با هدف تقویت اقتصاد و کاهش اتکای آن به نفت است تا بتواند به موازات عملکرد سازمان سرمایه‌گذاری این کشور، اقتصاد را از بن بستی که به واسطه بی‌ثباتی سیاسی در آن به دام افتاده، رها سازد.
در مورد عراق نیز تحلیل «پایش تحولات تجارت جهانی» این است که انعقاد قرارداد پر سر و صدای اخیر عراق با شرکت توتال فرانسه جلب توجه می‌کند که دستاوردهای اقتصادی برجسته‌ای برای اقتصاد عراق به ارمغان خواهد آورد.
گفتنی است؛ مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
