جنگ روسیه و اوکراین به رونق بازار در اروپای شرقی و آسیای مرکزی منجر شده و خدمات تجاری و حمل‌ونقل و نیز احیای سرمایه‌گذاری‌های راکد، از جمله سرریزهای مثبت این جنگ برای این مناطق بوده است.

در هشتاد و سومین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، مجموعه‌ای از تحولات اخیر در دولایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و خلاصه‌ای از آخرین گزارش‌ها و انتشارات بین‌المللی در قالب بخش پژوهش‌ها و کتاب‌های تازه، ارائه شده است.

به‌موازات برگزاری سیزدهمین کنفرانس وزیران سازمان تجارت جهانی که بر موضوعات مهمی از جمله پایداری تجارت و توسعه، سیاست‌های توسعه صنعتی و تجارت فراگیر متمرکز بود، ایالات‌متحده از به‌روزرسانی استراتژی تجاری خود در سال 2024 خبر داد و حمایت از حقوق کارگران، تمرکز بر تولید، حمایت از تاب‌آوری زنجیره تأمین و به‌طورکلی تاب‌آوری نظام تجارت جهانی را هدف اصلی سیاست‌های تجاری خود اعلام کرد.

علاوه بر این، ایالات‌متحده به‌رسم سال‌های گذشته، گزارشی از عملکرد چین در نظام تجارت جهانی منتشر کرد که در آن ضمن انتقاد از عملکرد دولتی و غیربازاری چین در اقتصاد، بر نقش حیاتی تعامل میان ایالات‌متحده و چین در رسیدن به یک اجماع کارآمد تأکید و مکانیسمی 10 ساله را برای نظارت بر پیشرفت چین در ایفای تعهدات خود در سازمان تجارت جهانی معرفی کرده است.

از سوی دیگر مناقشات میان اروپا و اوکراین در مورد اقدامات سابق اروپا در راستای تسهیل صادرات غلات اوکراین به سایر کشورهای اروپا و درنتیجه اشباع بازار و کاهش درآمد کشاورزان، بار دیگر بالا گرفت و دستیابی به یک اتفاق‌نظر را دشوارتر کرد.

در سطح منطقه، جنگ روسیه و اوکراین، رونق بازار در اروپای شرقی و آسیای مرکزی را به ارمغان آورده است. خدمات تجاری و حمل‌ونقل و نیز احیای سرمایه‌گذاری‌های راکد، از جمله سرریزهای مثبت این جنگ بوده است. کشورهایی مانند قرقیزستان، ارمنستان، گرجستان و قزاقستان، بیشترین محرک رشد را از تغییر مسیر تجارت اروپا دریافت کرده‌اند. بانک توسعه و بازسازی اروپا نیز تأمین مالی پروژه‌های قزاقستان را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده تا فرآیند توسعه در این کشور شتاب بیشتری به خود بگیرد.

عراق هم در مسیر توسعه خود، با کمک یک شرکت متخصص چینی، احداث یک شهر صنعتی آهن و فولاد را در دستور کار قرار داده و ضمن افزایش تجارت خود با سوریه، عزم جدی برای استفاده از ارزهای غیردلاری در تجارت به کار گرفته است. پیگیری اتحادیه اروپا برای تسریع در پیشبرد پروژه جاده توسعه عراق هم چشم‌انداز روشنی در ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در عراق دست داده است.

در دیگر سو، معاملات ترکیه با روسیه تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا، بالاجبار با کاهش چشمگیر مواجه شده است. درعین‌حال امارات با تشدید اعمال فشار بر شرکت‌های روسی، توانسته خود را از لیست خاکستری FATF خارج کند و وجهه بین‌المللی خود را بهبود بخشد.

در بخش پژوهش‌های تازه، کنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل متحد (آنکتاد) با انتشار دو گزارش تازه در صدر اخبار قرار دارد. پایش سیاست‌های سرمایه‌گذاری توسط این نهاد نشان از افزایش محدودیت‌ها و چرخش تدریجی جهان از آزادسازی به سمت مقررات‌گرایی دارد.

همچنین بررسی‌ها حاکی از تأثیر منفی اختلالات به وجود آمده در مسیرهای کشتیرانی دریای سرخ، دریای سیاه و کانال پاناما بر تجارت جهانی، هزینه‌های حمل‌ونقل و امنیت غذایی است.

گزارش اخیر بانک توسعه آفریقا هم این نوید را به قاره سیاه داده که در سال میلادی، 11 کشور آفریقایی با احتمال بالایی در فهرست 20 اقتصاد برتر جهان ازنظر سرعت رشد قرار خواهند گرفت.

درنهایت، مرور خلاصه‌ای از گزاش بانک جهانی، بینشی کلی را در مورد روندها و پیشرفت‌های اقتصاد دیجیتال در سال 2023 دست داده و نکات جالب‌توجهی را در این حوزه ارائه می‌کند.

مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران موردبحث و بررسی قرار می‌گیرند.

متن کامل هشتاد و سومین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.