روسای ادوار مختلف اتاق ایران در اولین همایش ملی کسب‌وکارهای خانوادگی از علل عدم پیشرفت این نوع کسب‌وکارها در اقتصادی ایران گفتند و دلیل اصلی آن را ناشی از نگاه دولتی حاکم بر اقتصاد عنوان کردند.

در اولین همایش ملی کسب‌وکارهای خانوادگی که به همت انجمن ترویج کسب‌وکارهای خانوادگی برگزار شد از توافق با رئیس اتاق ایران مبنی بر ایجاد دفتر مرکزی کسب‌وکارهای خانوادگی در اتاق ایران و راه‌اندازی دفاتر استانی آن در اتاق‌های سراسر کشور، صحبت شد. همچنین مقرر شد اتاق تهران به عنوان پیش‌قدم در بین اتاق‌های استانی، اولین دفتر را تأسیس کند.

در ابتدای این نشست، سعید جابرانصاری، رئیس هیات مدیره انجمن ترویج کسب‌وکارهای خانوادگی با ارائه‌ای با عنوان از غفلت ملی تا تدبیر ملی، گفت: در سراسر جهان کسب‌وکارهای خانوادگی، ستون فقرات بخش خصوصی هستند تا آنجا که ۷۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را به خود اختصاص می‌دهند. در ایران این رقم به ۲۰ درصد هم نمی‌رسد.

این فعال اقتصادی ادامه داد: بالغ بر ۴۰ سال است که کسب‌وکارهای خانوادگی جنبه علمی پیدا کردند و وارد دروس دانشگاه‌ها شدند. اتاق‌ها هم در سطح مطالبه‌گری و حمایت‌گری وارد عمل شدند و قوانین حمایتی را دنبال می‌کنند. در اتاق کشورهای حوزه خلیج فارس نیز این موضوع مورد توجه قرار گرفته است.

جابرانصاری در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: در این سال‌ها جایگاه کسب‌وکارهای خانوادگی را نادیده گرفتیم و در ابتدای انقلاب بسیاری از آنها را از بین بردیم. نبود اطلاعات و داده‌های لازم نسبت به این بخش، چالش دیگری است که با آن مواجه هستیم.

رئیس هیات مدیره انجمن ترویج کسب‌وکارهای خانوادگی تقویت ذاتی و بهبود محیط کسب‌وکارها در این حوزه را ضروری خواند و گفت: نه تنها مطالعات تحقیقاتی در این بخش انجام نشده و دانشگاه‌ها روی آن متمرکز نشدند، حتی اتاق‌ها هم اقدامات حمایتی و آموزشی برای معرفی این مدل کسب‌وکار نداشتند.

او راه‌اندازی شورای مرکزی حمایت از کسب‌وکارهای خانوادگی با حمایت اتاق ایران و شکل‌گیری شعبه‌های آن در اتاق‌های سراسر کشور را هدف از برگزاری این همایش عنوان کرد.

چالش‌ها و اکوسیستم میان‌رشته‌ای کسب‌وکارهای خانوادگی بررسی شد

در ادامه همایش، اعضای اولین پنل تخصصی به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های کسب‌وکار خانوادگی پرداختند.

در این نشست فرصتی مهیا شد تا تجربیات گروه بوتان، گروه صنعتی سپاهان، شرکت کیلا، شرکت آریا فودان و گروه بهداشتی عبیدی، تشریح شود.

در پنل دوم، اکوسیستم میان‌رشته‌ای کسب‌وکارهای خانوادگی مورد توجه و بررسی قرار گرفت و انجمن مدیران صنایع، بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان، سازمان مدیریت صنعتی، اندیشکده کسب‌وکارهای خانوادگی دانشگاه تهران، مرکز همکاری کسب‌وکارهای خانوادگی دانشگاه صنعتی شریف و فدراسیون مدیریت و مشاوران کسب‌وکار ایران، اعضای این پنل را تشکیل دادند.

بررسی نقش اتاق‌ها در تقویب جایگاه کسب‌وکارهای خانوادگی

در پنل سوم، نقش اتاق‌ها در تقویت و توسعه کسب‌وکارهای خانوادگی به عنوان محور بحث، مطرح شد. در این رابطه محمد نهاوندیان، محسن جلالپور، حسین سلاح‌ورزی و مسعود خوانساری به عنوان روسای پیشین اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و تهران و محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق تهران به بیان دیدگاه‌های خود درباره کسب‌وکارهای خانوادگی پرداختند.

حسن فروزان‌فرد، عضو هیات‌مدیره انجمن ترویج کسب‌وکارهای خانوادگی ریاست پنل پایانی را به عهده داشت.

او با تأکید بر لزوم توجه اتاق‌ها به کسب‌وکارهای خانوادگی، گفت: باید عملکرد اتاق کشورهای پیشرفته، در حال توسعه و اسلامی در حوزه کسب‌وکارهای خانوادگی را مورد بررسی قرار داده و با هم مقایسه و در نهایت اقدامات اتاق ایران و اتاق‌های سراسر کشور را در این رابطه مطالعه کنیم.

این فعال اقتصادی از توافق با رئیس اتاق ایران برای راه‌اندازی نهاد مرکزی کسب‌وکارهای خانوادگی در اتاق ایران خبر داد.

کسب‌وکارهای خانوادگی را با هدف حذف انحصار در اقتصاد از بین بردیم

محمد نهاوندیان، رئیس اسبق اتاق ایران پرداختن به موضوع کسب‌وکارهای خانوادگی را بسیار ارزشمند دانست و توجه امروز به این حوزه را خیلی دیر ارزیابی کرد و گفت: برای جبران دوران و زمان از دست رفته باید ریشه‌یابی صورت گیرد و آنگاه راه‌حل‌های جبران را پیدا کنیم.

او در ادامه به ناترازی مالکیتی که در اقتصاد ایران دیده می‌شود، اشاره و تصریح کرد: ریشه‌یابی این وقفه در رشد کسب‌وکارهای خانوادگی برای ادامه مسیر بسیار مهم است. طبق تجربه جهانی بین رشد این نوع کسب‌وکارها و رشد اقتصادی ارتباط نزدیکی وجود دارد؛ اما در ایران طی چند برهه شاهد شوک‌های سیاسی و مشکلات اقتصادی بودیم.

او ادامه داد: وقفه در رشدهای اقتصادی با همین شوک‌های سیاسی و توقف اقتصاد خصوصی همزمان است. به تدریج که جلو می‌رویم اقتصاد ایران با خصولتی‌ها مواجه می‌شود که سعی دارد از ویژگی‌های خصوصی بهره ببرد؛ اما این موضوع ممکن نبوده است.

نهاوندیان نگاه منفی به هزار فامیلی را انتقاد نسبت به انحصار در اقتصاد کشور دانست و نه فامیلی بودن که متأسفانه موجب شد پاسخ اشتباهی به آن داده شود. او ادامه داد: باید برای مقابله با انحصار به سراغ رقابت می‌رفتیم ولی به اشتباه کسب‌وکارهای خانوادگی را نشانه گرفتیم.

به اعتقاد رئیس اسبق اتاق ایران، ناترازی مالکیتی ناشی از یک تشخیص نادرست بود. به جای اینکه با ملاحظه موردی با امکان بررسی و ارزیابی، رقابت را در اقتصاد کشور جاری کنیم، یک تصمیم سیاسی برای مقابله با این کسب‌وکارهای خانوادگی اتخاذ شد. به جای رفتار انحصارجویانه با این خانواده‌ها مقابله کردیم و با تشخیص نادرست درمان نادرست را در پیش گرفتیم.

او خاطرنشان کرد: یک کسب‌وکار خانوادگی در چارچوب رقابت می‌تواند پیشرفت کند و در محیط انحصاری توان پیشرفت ندارد. بنابراین باید اجازه دهیم این کسب‌وکارها در محیط رقابتی حرکت کنند. در واقع باید اجازه دهیم کسب‌وکارها بزرگ شوند؛ اما در یک فضای رقابتی فعالیت کنند. کسب‌وکارهای باید همان‌طور که امکان ورود دارند؛ امکان خروج از چرخه اقتصاد را هم داشته باشند.

نهاوندیان تأکید کرد: برای مقابله با ناترازی مالکیتی باید عدم توازن بین اختیار و مسئولیت در ساختار مدیریت اقتصاد را از میان برداریم.

کسب‌وکارهای خانوادگی در محیطی رقابتی امکان فعالیت دارند

محسن جلالپور، رئیس اسبق اتاق ایران از تشکیل این انجمن در وزارت کشور ابراز تأسف کرد و گفت: محل تشکیل این انجمن باید اتاق ایران باشد و باید این اتفاق از دل اتاق ایران شروع می‌شد.

او ادامه داد: آنچه در دهه‌های گذشته رخ داده است نه تنها میدان ندادن به کسب‌وکارهای خانوادگی بوده بلکه مانع‌تراشی در برابر حرکت آنها بوده است. در واقع فضای رقابت به قدری تنگ شد تا بسیاری از صاحبان کسب‌وکار، مهاجرت کردند و بسیاری از آنها فعالیت خود را در دیگر کشورها ادامه دادند. از طرفی این کسب‌وکارها را به افرادی واگذار کردیم که توان مدیریت نداشتند. این واحدها به دست دولت سپرده شد که نه سودی داشتند و حتی زیان‌ده هم شدند.

این فعال اقتصادی خاطرنشان کرد: این واحدهای دولتی به فعالیت بنگاه‌های خصوصی و کسب‌وکارهای خانوادگی آسیب زدند چون امکان رقابت با واحدهایی که دستشان در جیب دولت است، ممکن نیست.

جلالپور از کوتاهی اتاق نسبت به کسب‌وکارهای خانوادگی صحبت و تصریح کرد: می‌توان یک کرسی دائم در اتاق به این انجمن بدهیم و برخی نیازهای این گروه را در قالب الحاقیه به مجلس ببریم تا جنبه قانونی پیدا کند.

او یکی از معضلات بزرگ به ویژه در بخش کشاورزی را خرد شدن مالکیت‌ها دانست و گفت: باید برای حل این چالش جدی، راهکار پیدا کنیم.

صنعتی شدن ایران، رفاه مردم را درپی دارد

حسین سلاح‌ورزی، رئیس سابق اتاق ایران با بیان این مطلب که مسیر رفاه مردم از صنعتی شدن ایران می‌گذرد و توسعه تشکل‌ها برای صنعتی شدن و پیگیری حقوق فعالان اقتصادی یک ضرورت است، گفت: بخش عمده مشکلات کسب‌وکارهای خانوادگی با چالش‌های صنعتی شدن ایران، هماهنگ است. در واقع باید اذعان داشت که رشد تفکرات چپ‌گرا، زمینه مصادره و از بین رفتن کسب‌وکارها را فراهم کرد.

او در ادامه یکی از آسیب‌ها را همراه نشدن این کسب‌وکارها با زنجیره ارزش جهانی، دانست و افزود: نبود شفافیت و بی‌توجهی به اصول حاکمیت شرکتی یکی دیگر از چالش‌های کسب‌وکارهای خانوادگی است که باید حل شود.

این فعال اقتصادی خلاء مقرراتی و وجود مقررات زائد در بخش کسب‌وکارهای خانوادگی را به عنوان معضلی دیگر مطرح و تأکید کرد: اتاق ایران می‌تواند در شناسایی و رفع این مقررات زائد و خلاءهای قانونی، مؤثر عمل کند.

مالکیت در ایران به رسمیت شناخته نمی‌شود

مسعود خوانساری، رئیس سابق اتاق تهران مهم‌ترین مشکل را به رسمیت نشناختن مالکیت، عنوان کرد و گفت: این چالش از دیرباز در ایران ریشه داشته و همچنان ادامه دارد.

او عدم پذیرش حضور و تصدی‌گری بخش خصوصی در اقتصاد را علت عدم توسعه اقتصادی ایران معرفی کرد و گفت: تا زمانی که حرمتی برای مالکیت قائل نباشیم، موفقیتی در اقتصاد نخواهیم داشت.

خوانساری بزرگ‌ترین اقدامی که در این مسیر باید انجام شود را فرهنگ‌سازی عنوان کرد.

رئیس سابق اتاق تهران معرفی هویت بخش خصوصی و شناساندن اقداماتی که فعالان بخش خصوصی و کارآفرینان در طول تاریخ انجام دادند را مأموریت اتاق‌ها عنوان کرد و افزود: سعی کردیم با همایش امین‌الضرب که سالانه برگزار می‌شود این مهم را دنبال کنیم. راه‌اندازی مدرسه تکاپو اقدام دیگری بود که با همکاری دانشگاه امیرکبیر انجام شد. احیای بیمارستان بازرگانان نیز به همت بخش خصوصی صورت گرفت.

او خاطرنشان کرد: مهم‌ترین وظیفه اتاق‌ها، فرهنگ‌سازی و معرفی دقیق و درست فعال اقتصادی و کارآفرین در سطح جامعه است.

تنها 12 درصد صنعت در اختیار بخش خصوصی است

محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق تهران طبق آنچه در تاریخ مشاهده شده است، رویکرد و تفکر چپ را بر قوانین اقتصادی کشور حاکم دانست که همچنان همان مسیر ادامه دارد. او تأکید کرد: البته تلاش‌های زیادی شد تا فرمان به دست بخش خصوصی سپرده شود که به حدود ۱۲ درصد در بخش صنعت رسیدیم.

این فعال اقتصادی، وضعیت اقتصاد در بخش کسب‌وکارها را نامناسب ارزیابی کرد و گفت: تنها کشوری که در منطقه شرکت‌های چندملیتی در آن فعالیت می‌کردند، ایران بود که بعد از انقلاب همگی ملی و به تدریج بسیاری از این صنایع نابود شدند. حال با توجه به منویات رهبری که این استراتژی ابتدای انقلاب را نقد می‌کنند، می‌توان فکری کرد و کسب‌وکارهای خصوصی و خانوادگی را تقویت کرد. بنابراین از تاریخ می‌توان درس گرفت و اقتصاد را در مسیر درست قرار داد.

او بر این باور است که انجمن کسب‌وکارهای خانوادگی باید به اتاق ملحق شود، بنابراین اولین مرکز کسب‌وکار خانوادگی در اتاق تهران راه‌اندازی می‌شود تا حمایت لازم از آنها صورت گیرد. نیازهای قانونی این حوزه نیز باید پیگیری خواهد شد. بیانیه همایش در انتهای همایش قرائت شد.