جدیدترین آمارهای گمرک، از جهش واردات و ریزش صادرات در تیر ماه حکایت دارد. به این ترتیب تراز تجاری با خیز واردات منفی شد. جزئیات آمارها نشان می‌دهد در تیرماه امسال ۴میلیارد و ۳۰۰میلیون دلار کالا وارد شده است که متولیان گمرک سرعت در روند ترخیص کالاهای اساسی را عامل رشد واردات می‌دانند. البته به نظر می‌رسد اخبار آزادسازی دلارهای مسدودی نیز در این زمینه اثرگذار بوده است. در مقابل، صادرات بعد از جهش قابل توجه در خردادماه (به‌دلیل ارسال چند محموله گاز مایع) مجددا به شرایط عادی برگشته است.
هیجان صادرات در تیرماه نسبت به خردادماه کاهش یافت؛ اما جهش واردات در ابتدای تابستان در آمارهای گمرک نمایان شد. روند صادراتی ماه آخر بهار موجب شد تا تراز تجاری در خردادماه و فصل بهار مثبت شود. اما در چهارمین ماه سال، روند صادرات نزولی شد. البته همان‌طور که در گزارش «پرش بهاری تجارت خارجی» «دنیای‌اقتصاد» نیز به آن اشاره شد، جهش صادرات در ماه سوم سال به محموله‌های گاز مایع‌شده برمی‌گردد. آمار صادرات گاز مایع‌شده معمولا دو‌بار در طول سال از سوی متولیان دولتی اعلام می‌شود و صادرات آن ماه را با جهش مواجه می‌کند. از این‌رو، جهش خردادماه ناشی از همین امر است.
مقایسه آمار تیرماه و اردیبهشت‌ماه امسال نشان می‌دهد صادرات، روند معمول خود را در چهارمین ماه سال طی کرده است. ارزیابی آمارهای تجاری در چهارمین ماه سال حکایت از آن دارد که صادرات و واردات در تیرماه امسال در مقایسه نقطه‌به‌نقطه نسبت به تیرماه 99 و تیرماه 98 رشد داشته است. به‌عبارتی صادرات و واردات هم نسبت به سال کرونایی و هم نسبت به سال قبل از شیوع ویروس‌کرونا افزایش یافته است که این خود نشانه خوبی در تجارت خارجی کشور است.
تحلیل‌های کارشناسان نشان می‌دهد بهبود تجارت خارجی در ماه‌های اخیر به کاهش محدودیت‌های جهانی درباره شیوع ویروس‌کرونا، کاهش فشار تحریم‌ها و توسعه روابط تجاری با شرکای استراتژیک و اصلی برمی‌گردد. همچنین در چهار ماه منتهی به تیرماه امسال نیز شاهد رشد تجارت خارجی در کشور بوده‌ایم. این در حالی است که تراز تجاری چهارماهه منفی است. دلیل آن نیز به گفته رئیس‌کل گمرک کشور، تسریع در ترخیص کالاهای اساسی است که در ماه‌های اخیر با دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مختلف سیاستگذار این موضوع محقق شده است. همین موضوع، ارزش واردات را افزایش داده است. به نظر می‌رسد دسترسی به بخشی از منابع بلوکه‌شده در افزایش واردات اثر گذاشته است.
صادرات و واردات در تیرماه
بر اساس آمارهای اعلام‌شده از سوی رئیس‌کل گمرک ایران، در تیرماه شاهد صادرات 3 میلیارد و 600 میلیون دلاری و واردات 4 میلیارد و 300میلیون دلاری بوده‌ایم، بنابراین حجم تجارت خارجی کشور در چهارمین ماه سال برابر 7میلیارد و 900 میلیون دلار رقم خورده است. تراز تجاری تیرماه نیز معادل 700 میلیون دلار منفی است. صادرات تیرماه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته با رشدی معادل ۵۳ درصدی روبه‌رو بوده (در تیرماه 99 معادل 2 میلیارد و 349 میلیون دلار صادرات انجام شده است) و نسبت به تیرماه ۹۸ معادل ۱۴ درصد افزایش داشته است (در تیرماه 98 معادل 3 میلیارد و 152 میلیون دلار کالا صادر شده است) . همچنین واردات نیز نسبت به تیر ۹۹ معادل ۳۰ درصد و نسبت به تیر ۹۸ معادل ۷ درصد رشد را تجربه کرده است. آمارها نشان می‌دهد در تیرماه سال گذشته 3 میلیارد و 302 میلیون دلار کالا به کشور وارد شده بود، همچنین در تیرماه 98 نیز ارزش واردات به 4 میلیارد و 7 میلیون دلار رسید. مقایسه صادرات کشور در تیرماه 1400 نسبت به ماه قبل (خرداد 1400) هم بیانگر آن است که جهش صادراتی تجربه‌شده در خرداد، در تیرماه تداوم نداشته و صدور کالا در ماه چهارم نسبت به ماه سوم سال دچار افت شده است. در خردادماه شاهد صادرات 4 میلیارد و 380میلیون دلاری بوده‌ایم، بنابراین با افت 780 دلاری صادرات در تیرماه نسبت به خردادماه روبه‌رو هستیم. اما در اردیبهشت ماه صدور کالا ارزشی معادل 3 میلیارد و 352 میلیون دلار داشته است؛ مقایسه ماه دوم و ماه چهارم سال نشان از رشد صادرات کشور در تیرماه دارد.
تجارت در چهارماهه منتهی به تیر
رئیس‌کل گمرک اعلام کرده است که در چهارماه منتهی به تیرماه سال‌جاری ۵۰میلیون و ۸۰۰ هزار تن کالا به ارزش بیش از 28 میلیارد و 800 میلیون دلار بین ایران و کشورهای مختلف مبادله‌شده که مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل نشان‌دهنده رشد ۲۱ درصدی در وزن و ۴۷درصدی در ارزش کالاها است. آمار ارائه‌شده از سوی این مقام مسوول حاکی از آن است که در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۰ وضعیت این بخش بهبود یافته و رشد آمارهای صادرات و واردات را رقم زده است. به گفته مهدی میراشرفی، سهم صادرات کالاهای غیرنفتی از مجموع تجارت خارجی ۳۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش ۱۴میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر وزن ۲۷ درصد و از حیث ارزش ۶۵ درصد رشد داشته است. حال آنکه در این مدت، ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از حیث وزن ۵ درصد و از نظر ارزش ۳۲ درصد رشد داشته است. بررسی آمارهای صادرات و واردات در چهارماهه ابتدایی امسال تراز تجاری منفی 200 میلیون دلار را نشان می‌دهد.
عمده کالاها و مقاصد صادراتی
رئیس‌کل گمرک ایران عمده کالاهای صادر‌شده در این مدت را گاز مایع‌شده، پلی‌اتیلن، محصولات نیمه‌تمام از آهن، متانول، بنزین، شمش آهن و فولاد و صنایع فولادی، میله‌های آهنی، پروپان مایع، قیر و کاتد از مس برشمرد. او همچنین کشورهای مقصد کالاهای صادراتی ایران را به ترتیب چین با حدود ۱۰ میلیون تن به ارزش ۴میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار، عراق با ۱۰ میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ارزش ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، امارات‌متحده عربی با ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش یک‌میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار، ترکیه با یک‌میلیون تن به ارزش ۹۲۳ میلیون دلار و افغانستان با یک‌میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ارزش ۷۲۸ میلیون دلار اعلام کرد.
واردات کالاهای اساسی
میراشرفی درباره کالاهای اساسی گفته است: 4/ 9 میلیون تن از کالاهای وارد شده کالای اساسی است که 4/ 8 میلیون تن آن ۶ قلم کالا با ارز ترجیحی است و با وجود بیش از 6/ 4 میلیون تن کالای اساسی موجود در اماکن بندری، حدود ۴۰۰ هزار تن در حال تخلیه در لنگرگاه‌ها و بیش از یک‌میلیون تن کالای اساسی در شناورها که منتظر تخلیه هستند و نزدیک به 5/ 15 میلیون تن ذخایر کالاهای اساسی است که نسبت به گذشته میزان مناسبی برای کشور است.
عمده کالاهای وارداتی و مبادی واردات
رئیس‌کل گمرک ایران، تلفن‌همراه، ذرت دامی، روغن آفتابگردان، جو، کنجاله، گندم، دانه سویا، شکر و برنج را عمده‌ترین کالاهای وارداتی به‌کشور نام برده است.
به گفته او، به‌جز تلفن‌همراه سایر اقلام وارداتی در زمره کالاهای اساسی و ضروری هستند که پس از مصوبات ترخیص درصدی و اعتباری، سرعت ترخیص کالاهای اساسی نیز افزایش چشمگیری داشته است به‌نحوی که از متوسط روزی ۴۷ هزار تن در بندر امام(ره) در سه‌ماهه اول سال به‌روزی ۶۲هزار تن در روز در تیرماه رسیدیم که افزایش ۳۲درصدی ترخیص کالاهای اساسی را در تیرماه نشان می‌دهد. معاون وزیر اقتصاد درباره مهم‌ترین کشورهای طرف معامله واردات در چهار ماهه ابتدای امسال نیز گفته است: امارات با صادرات ۴ میلیون تن کالا به ارزش ۴میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار به ایران در جایگاه نخست و چین با یک میلیون تن کالا به ارزش ۳میلیارد و یکصد میلیون دلار، ترکیه با یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش یک‌میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، آلمان با ۳۵۱ هزار تن به ارزش ۵۶۳میلیون دلار و سوئیس با ۶۷۲ هزار تن به ارزش ۵۳۹ میلیون دلار در رده‌های بعدی قرار دارند.
رئیس‌کل گمرک ایران همچنین با اشاره به بهبود وضعیت ترانزیت کالا از قلمرو کشور گفته است: در چهار ماهه ابتدای امسال ۳ میلیون و ۷۵۳ هزار تن کالا از مرزهای زمینی جمهوری اسلامی ایران وارد شد و کانتینرهای حامل کالا پس از انجام تشریفات گمرکی و طی مسیرهای گوناگون، مرزهای خروجی را به طرف کشورهای مقصد ترانزیت ترک کردند. وی افزوده است: مقایسه میزان ترانزیت کالا در چهار ماهه نخست امسال با مدت مشابه سال گذشته حاکی از رشد ۹۵ درصدی است و به‌نظر می‌رسد در صورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب و رفع برخی از مشکلات این حوزه می‌توان افزایش بیشتری را در این زمینه انتظار داشت.
