ابراهیم رئیسی روز گذشته پس از کش و قوس‌های فراوان در روزهای اخیر و گمانه‌زنی‌های متعدد لیست وزرای پیشنهادی خود را به مجلس تحویل داد و سکاندار پیشنهادی او برای وزارت نفت همان کسی بود که در روزهای اخیر، نامش بیش از سایر گزینه‌ها به گوش می‌خورد. جواد اوجی، با سابقه معاونت وزارت نفت و مدیرعاملی شرکت ملی گاز ایران در دوره دولت دوم محمود احمدی‌نژاد به عنوان وزیر پیشنهادی نفت به مجلس معرفی شد.
وزیر پیشنهادی نفت زیر ذره‌بین
اوجی سابقه مدیریت در شرکت‌های انرژی زیرمجموعه نهادهایی مانند ستاد اجرایی فرمان‌امام، بنیاد مستضعفان، شستا و آستان قدس‌رضوی را در کارنامه خود دارد. او همچنین در آبان سال گذشته به لیست اشخاص تحت‌تحریم وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده افزوده شد. وزیر پیشنهادی رئیس‌جمهور در زمان مدیریتش در شرکت ملی گاز قراردادهایی با همسایگان ایران برای صادرات و واردات گاز امضا کرد. همچنین نام اوجی در زمان مسوولیتش در وزارت نفت با حواشی فراوانی گره خورده است که از جمله آنها می‌توان به طرح بی‌سرانجام «خط‌لوله اسلامی» اشاره کرد. حالا اوجی با کارنامه‌ای مشخص، نفتی و چهره‌ای شناخته‌شده در صنعت باید به جنگ چالش‌های بزرگ وزارت نفت برود.
از مشکلات کشور در زمینه تامین گاز داخلی و از دست رفتن قراردادهای گازی گرفته تا بحث باز‌پس‌گیری جایگاه و نقش ایران در بازار جهانی نفت‌خام، همگی از چالش‌های پیش‌روی اوجی هستند.او همچنین با وزارتخانه‌ای روبه‌رو است که به دلیل تحریم‌های شدید آمریکا علیه صنعت نفت ایران، بخش عمده‌ای از توان تامین مالی خود را از دست داده و نتوانسته برای پروژه‌های خود سرمایه‌گذار جذب کند. شرکت‌های تابعه آن نیز با بدهی‌های چشمگیری مواجهند و توان سرمایه‌گذاری در این پروژه‌ها را ندارند.
جواد اوجی کیست؟
ابراهیم رئیسی بالاخره در ظهر روز چهارشنبه لیست وزرای پیشنهادی خود برای کابینه دولت سیزدهم را به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد. جواد اوجی به‌عنوان وزیر پیشنهادی نفت در این کابینه از سوی رئیس‌جمهور معرفی شده است.جواد اوجی متولد دوم مرداد ماه سال ۱۳۴۵ در شیراز و فارغ‌التحصیل مهندسی نفت از دانشگاه صنعت نفت اهواز بوده و در سال ۱۳۶۹ در صنعت‌نفت استخدام و مشغول به‌کار شد. اوجی هم‌اکنون عضو هیات‌امنای دانشگاه صنعت‌نفت است و پیش از این نیز سابقه حضور در سمت معاونت وزیر نفت و مدیرعاملی شرکت ملی گاز ایران در دوران وزارت مسعود میرکاظمی و رستم قاسمی را در کارنامه خود ثبت کرده است.
وی همچنین در ستاد انتخاباتی ابراهیم رئیسی در انتخابات ۱۴۰۰ حضور فعالی داشت و عضو شورای هماهنگی انرژی ستاد انتخاباتی رئیس‌جمهور کنونی بود. گفتنی است که نام جواد اوجی در روز چهارشنبه ۲۸ آبان ماه ۱۳۹۹ و در اوج کمپین فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ، در کنار بسیاری از شرکت‌ها، شخصیت‌ها و مدیران مرتبط با بنیاد مستضعفان از سوی وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده به لیست تحریم‌های آمریکا افزوده شد.
این چهره نزدیک به جناح اصولگرا، سابقه طولانی‌مدتی در صنعت نفت و گاز ایران دارد و در دوران احمدی‌نژاد نیز از معدود مدیران ارشد وزارت نفت محسوب می‌شد که اصطلاحا نفتی بود و این امر می‌تواند به وی کمک کند تا اعتماد بدنه وزارت نفت را به خود جلب کند.
نگاهی به سوابق او نشان می‌دهد که اوجی در کنار مدیریت در بالاترین سطوح وزارت نفت، در شرکت‌های حوزه انرژی زیرمجموعه نهادهای عظیم اقتصادی چون بنیاد‌مستضعفان انقلاب اسلامی، ستاد اجرایی فرمان‌امام، شرکت سرمایه‌گذاری تامین‌اجتماعی(شستا) و آستان قدس‌رضوی را هم در رزومه کاری خود دارد. از مهم‌ترین سمت‌هایی که جواد اوجی در کارنامه کاری خود دارد، می‌توان به مدیرعاملی و نایب‌رییسی هیات‌مدیره هلدینگ نفت و گاز توسعه پترو مفید (زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام) از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۶، مدیرعاملی گروه اقتصاد مفید (زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام) از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸، ریاست هیات‌مدیره هلدینگ شرکت سرمایه‌گذاری صنایع پتروشیمی (زیرمجموعه هلدینگ تاپیکو-شستا) از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ و مدیرعاملی هلدینگ انرژی‌گستر سینا (زیرمجموعه بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی) از سال ۱۳۹۸ تاکنون اشاره کرد. وی همچنین در فاصله سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲ عضو هیات‌امنای دانشگاه صنعت نفت بوده، از سال ۸۸ تا ۹۲ نیز در هیات‌رئیسه صندوق بازنشستگی صنعت نفت حضور داشته و از سال ۱۳۹۸ تاکنون نیز عضوی از هیات‌مدیره شرکت نفت و گاز رضوی (متعلق به آستان‌قدس‌رضوی) بوده است.
بخش دیگر کارنامه جواد اوجی در گذشته به سمت‌های اجرایی و مدیریتی وی در وزارت نفت و شرکت‌های تابعه مرتبط با این وزارتخانه بازمی‌گردد.
وی در رزومه خود سمت‌هایی چون کارشناس اداره مهندسی نفت و کارشناس ارشد اداره ارزیابی مخازن نفت و گاز شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب اهواز، کارشناس مهندسی حفاری، ریاست اداره مهندسی پتروفیزیک شرکت نفت مناطق مرکزی ایران، سرپرستی اداره ارزیابی مخازن نفت و گاز شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس‌جنوبی، ریاست مهندسی نفت شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی، مدیرعاملی و نایب‌رئیسی هیات‌مدیره شرکت بهره‌برداری نفت و گاز زاگرس‌جنوبی را هم دارد.
دوران معاونت وزارت نفت و شمش‌های طلا
جواد اوجی در زمان وزارت پرحاشیه و جنجالی مسعود میرکاظمی در دولت‌دوم محمود احمدی‌نژاد به سمت مدیرعاملی شرکت ملی گاز ایران و به معاونت وزیر نفت منصوب شد و این سمت را در زمان وزارت رستم قاسمی تا پایان دولت دهم برعهده داشت. دوران مدیرعاملی وی در شرکت ملی گاز با عقد برخی از قراردادهای صادراتی همراه بود که از جمله آنها می‌توان به عقد قرارداد صادرات گاز با عراق در خردادماه ۱۳۹۲ و امضای قرارداد صادرات گاز با پاکستان در پاییز ۱۳۸۹ اشاره کرد. همچنین دومین قرارداد واردات گاز از کشور ترکمنستان از طریق منطقه سرخس نیز در زمستان ۱۳۸۸ و ماه‌های ابتدایی مدیریت وی در شرکت ملی گاز بسته شد. اجرای برنامه هدفمندی یارانه‌ها در حوزه حامل‌های انرژی چون گاز در شرکت ملی گاز ایران در آذر ماه سال ۱۳۸۹ نیز مربوط به دوره مدیریت وی در این شرکت است.
گفتنی است در دوران وزارت رستم قاسمی و با اوج‌گیری تحریم‌ها علیه ایران، جواد اوجی در زمینه دورزدن تحریم‌ها فعالیت‌هایی داشته و از چهره‌های مورد اعتماد جناح نزدیک به دولت جدید است. خبرگزاری تسنیم نیز از نقش او در تهاتر کالا با ترکمنستان برای دورزدن تحریم‌ها یاد کرده است.
طرح بی‌نتیجه خط لوله اسلامی
بخش دیگر سابقه جواد اوجی در دوران مدیریتش در شرکت ملی گاز با نام طرح عجیب «خط لوله اسلامی» گره خورده است.
طرحی که از اواخر سال ۱۳۸۹ مباحث حول آن بالا گرفت و به تیتر یک رسانه‌ها تبدیل شد و قرار بود پس از کنار گذاشتن ایران از خط لوله ناباکو، تلاشی برای رساندن گاز ایران به یونان، ایتالیا، سوئیس و اروپا باشد، اما به سرانجامی نرسید.
خط لوله‌ای که قرار بود تا سال ۲۰۳۰ به مهم‌ترین رقیب خط لوله ناباکو تبدیل شود و به گفته اوجی پنج هزار و ۶۰۰ کیلومتر طول داشته باشد و گاز فازهای پارس‌جنوبی را به عراق، سوریه، لبنان و سپس شرکت‌های علاقه‌مند در اروپا عرضه کند.
این خط لوله که امروزه دیگر با نام دوران اوجی، یعنی «خط لوله اسلامی» شناخته نمی‌شود و نام «خط‌لوله دوستی» بر آن گذارده شده هنوز نتوانسته پس از ۱۱ سال اجرایی شود. غسان الزامل، وزیر برق دولت سوریه در بهمن ۱۳۹۹ در اظهاراتی مربوط به مشکل تامین برق سوریه به نیاز این کشور برای تامین گاز اشاره کرد، در حالی‌که این پروژه از زمان آغاز جنگ داخلی در سوریه و آغاز ناآرامی‌ها در عراق کنار گذاشته شد.
چالش‌های پیش‌روی اوجی در وزارت نفت
گفته می‌شود جواد اوجی علاقه و دغدغه زیادی درباره توسعه میادین گازی و تقویت ارزآوری از این طریق دارد که شاید بتوان طرح خط لوله اسلامی دوران مدیریت وی در شرکت ملی گاز را نیز در این راستا توضیح داد، اما واقعیات دوران کنونی، مطلقا متفاوت با گذشته است. ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین منابع گازی سراسر جهان، همچنان با مشکلات عدیده‌ای در این بخش روبه‌رو است و در تامین نیاز داخلی خود نیز بدون واردات از کشورهای همسایه، دچار چالش‌های جدی است. حتی فرصت تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه نیز تقریبا با تحریم‌ها و تلاش‌های همسایگانی مانند قطر، ترکیه، ترکمنستان و جمهوری‌آذربایجان عملا ناممکن شده است. به‌همین دلایل به‌دست‌آوردن سهمی از تامین گاز منطقه هم حتی در صورت افزایش ظرفیت تولید کشور بسیار دشوار است، چه رسد به صادرات گاز به اروپا که روسیه بازار آن را قبضه کرده است. شاید رفع مشکلات پرشمار داخلی در زمینه تامین گاز و ظرفیت تولید را باید مهم‌ترین اولویت گازی اوجی دانست و در کنار آن نیز باید توجهی به احیای واردات گاز از ترکمنستان برای رفع نیازهای کشور داشته باشد. همچنین قراردادهای صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق طی چند سال آتی به پایان می‌رسند و باید تمهیداتی برای آنان نیز اندیشیده شود.
کلیدی‌ترین چالش وزارت نفت اما بی‌تردید مساله صادرات نفت‌خام است که به گفته سازمان برنامه و بودجه به ارقامی بسیار ناچیز و نزدیک به صفر رسیده و ادامه شرایط کنونی را تقریبا برای دولت آینده غیرممکن می‌کند. وزارتخانه تحت‌مدیریت جواد اوجی باید بتواند سهم ایران در بازار جهانی نفت را باز‌پس گیرد؛ این امر هر چند تنها در حیطه وظایف وزارتخانه وی نیست و نیاز به حصول توافق در سطوح بالاتر دارد، اما مساله بازاریابی و احیای روابط نفتی بالاخص با مشتریان سنتی نفت ایران می‌تواند نقشی کلیدی در این میان ایفا کند. از سوی دیگر بدهی‌های روزافزون شرکت‌های تابعه وزارت نفت و ساختار آسیب‌دیده این وزارتخانه هم باید از اولویت‌های اساسی وزیر پیشنهادی ابراهیم رئیسی باشد.
در حال‌حاضر صنعت نفت کشور که به دلیل فشار تحریم‌ها ضربات مهلکی را متحمل شده، با بدهی‌های بسیار بزرگی روبه‌رو است. از سوی دیگر از نظر فناوری و تجهیزات نیز بسیاری از تاسیسات نفتی، گازی، پالایشی کشور مستهلک شده‌اند و نیاز به به‌روز‌شدن دارند که این امر با وجود مشکلات تامین مالی و سرمایه‌گذاری کنونی عملا ناممکن است و باید فکری برای آن کرد.
همچنین بحث اعتراضات کارگران پیمانی، رسمی و بدنه فنی صنعت نفت کشور نیز مشکل لاینحل و واقعی است که وزارت نفت دولت سیزدهم چاره‌ای جز پذیرش و تلاش برای حل آن ندارد. حال باید دید که در روزهای آینده مجلس رای اعتماد به این وزیر پیشنهادی ابراهیم رئیسی می‌دهد یا خیر؟
